زمان تقریبی مطالعه: 5 دقیقه
 

اسماعیل صادق‌الوعد





در آیه ۵۴ مریم از پیامبری به نام «اسماعیل» با صفت «صادق الوعد» یاد شده است.


۱ - اسماعیل صادق الوعد



در آیه ۵۴ مریم از پیامبری به نام «اسماعیل» با صفت « صادق الوعد » یاد شده است:«واذکُر فِی الکِتبِ اِسمعیلَ اِنَّهُ کانَ صادِقَ الوَعدِ وکانَ رَسولاً نَبیّا».

۲ - مقصود از اسماعیل در آیه ۵۴ سوره مریم




۲.۱ - اسماعیل فرزند ابراهیم


در این‌که مقصود از اسماعیل در این آیه فرزند ابراهیم یا پیامبری جز اوست اختلاف است. همه مفسران اهل سنّت اسماعیل در این آیه را فرزند ابراهیم دانسته و جز او را نام نبرده یا آن‌که به شدت ردّ کرده‌اند.
[۲] جامع‌البیان، مج۹، ج۱۶، ص۱۲۰
[۵] روح‌المعانی، مج‌۹، ج‌۱۶، ص‌۱۵۲.
در میان تفاسیر شیعه برخی هر دو احتمال را ذکر کرده و قول جمهور را ضعیف شمرده‌اند ، با این حال برخی بر این‌که مراد از وی اسماعیل فرزند ابراهیم است تأکید کرده و قول دیگر را ضعیف دانسته‌اند.
[۸] الفرقان، ج‌۱۵‌۱۶، ص‌۳۴۱.


۲.۲ - اسماعیل‌بن‌حزقیل


برخی با استناد به روایاتی او را اسماعیل‌بن‌حزقیل می‌دانند.
[۹] احسن الحدیث، ج‌۶، ص‌۳۳۵.
بر پایه روایتی از امام صادق (علیه‌السلام) اسماعیل در این آیه فرزند ابراهیم (علیه‌السلام) نیست، زیرا اسماعیل (علیه‌السلام) در حیات پدر از دنیا رفت. از سویی با وجود رسالت ابراهیم (علیه‌السلام) جایی برای رسالت اسماعیل نبود. این اسماعیل فرزند حزقیل بود که به سوی قوم خود مبعوث شد و او را تکذیب کردند و کشتند
[۱۰] حیاة‌القلوب، ج‌۲، ص‌۸۳۱.
؛ امّا به نظر می‌رسد برخی روایات و داده‌های تاریخی که پیامبری و رسالت اسماعیل برای جُرْهُمیان و قبایل یمانی و عَمالقه و عمر طولانی ۱۲۰ سال برای او و وصیّت ابراهیم به اسماعیل را گزارش کرده است
[۱۲] الکامل، ج۱، ص‌۱۲۵
و آیات قرآن که به رسالت وی اشاره دارد:«ءامَنّا بِاللّهِ و‌ما‌اُنزِلَ اِلَینا و‌ما‌اُنزِلَ اِلی اِبرهیمَ واِسمعیلَ واِسحقَ و یَعقوبَ» با آن بخش از روایت پیشگفته که رسالت فرزند ابراهیم را نفی کرده و مرگ او را در زمان حیات پدر می‌داند سازگار نیست و شاید همین امر برخی را بر آن داشته تا در صدور این روایت تردید کنند.
[۱۶] روح‌المعانی، مج‌۹، ج‌۱۶، ص‌۱۵۲.


۲.۲.۱ - اساسی ترین دیدگاه در مورد اسماعیل‌بن‌حزقیل


اساس دیدگاهی که او را اسماعیل‌بن‌حزقیل می‌داند، افزون بر روایات این است که در قرآن نام اسماعیل همواره در کنار پدرش ابراهیم ذکر شده است ؛ ولی در آیه مورد بحث نام وی مستقل آمده است. از سویی عطف اسرائیل ( یعقوب ) بر ابراهیم در آیه ۵۸ مریم نشان می‌دهد که اسماعیل و پیامبران دیگر که در آیات قبل از آن‌ها یاد شده هم فرزند ابراهیم و هم فرزند یعقوب‌اند، حال آن‌که اسماعیل فرزند ابراهیم عموی یعقوب است؛ نه فرزند او، بنابراین، وی در آیه مورد بحث باید جز او و از نسل یعقوب باشد تا معنای آیات درست باشد؛

۳ - دلایل اسماعیل بن ابراهیم بودن




۳.۱ - دلیل اول


ولی دلیل نخست با وجود آیات ۸۶ انعام ۸۵ انبیاء و ۴۸ ص که نام اسماعیل جدا ذکر شده پاسخ داده می‌شود،

۳.۲ - دلیل دوم


افزون بر آن جدا یاد کردن از اسماعیل‌بن‌ابراهیم ممکن است برای نشان دادن اعتبار و موقعیّت ویژه او باشد.

۳.۲.۱ - پاسخ دلیل دوم


پاسخ دلیل دوم نیز این است که عطف اسرائیل بر ابراهیم سبب نمی‌شود که در همه امور با هم مشترک باشند و چنین نتیجه نمی‌دهد، که همه افراد یاد شده باید از نسل ابراهیم و یعقوب باشند، بلکه ممکن است برخی ذریّه ابراهیم و برخی ذریّه یعقوب باشند.

۴ - احتمال دیگر درمورد اسماعیل



برخی احتمال داده‌اند اسماعیل در آیه مورد بحث (۵۴ مریم) پیامبری از بنی‌اسرائیل باشد که در آیه ۲۴۶ بقره در داستان طالوت بدون ذکر نام، از او یاد شده و داستان وی در تورات
[۲۸] کتاب مقدس، اول سموئیل، ۱‌۱۵.
و انجیل
[۲۹] کتاب مقدس، رساله عبرانیان، ۱۱:۲۰‌۲۴.
نیز گزارش شده است
[۳۰] اعلام القرآن، ص‌۱۰۱
[۳۱] اعلام قرآن، ص‌۱۲۹.
، در هر حال، اسماعیل صادق‌الوعد چه آن‌که فرزند ابراهیم یا پیامبری جز او باشد سبب صادق‌الوعد خواندن وی را آن دانسته‌اند که برای شخصی که به او وعده ملاقات داده بود مدتی طولانی انتظار کشید.
[۳۲] جامع‌البیان، مج‌۹، ج‌۱۶، ص‌۱۲۰.
بر‌اساس آیه ۵۴ مریم وی نبی و رسول بود و اهل خود را به نماز و زکات فرا می‌خواند و مرضیّ خداوند بود.

۵ - فهرست منابع



اعلام قرآن؛ اعلام القرآن؛ التبیان فی تفسیر القرآن؛ تفسیر احسن الحدیث؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن‌کثیر؛ جامع‌البیان عن تأویل آی القرآن؛ حیاة القلوب تاریخ پیامبران؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالمأثور؛ روح‌المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ الفرقان فی تفسیرالقرآن؛ قاموس قرآن؛ الکامل فی التاریخ؛ کتاب مقدس؛ المیزان فی تفسیرالقرآن.

۶ - پانویس


 
۱. مریم/سوره۱۹، آیه۵۴.    
۲. جامع‌البیان، مج۹، ج۱۶، ص۱۲۰
۳. تفسیرابن‌کثیر، ج‌۳، ص‌۱۳۲    
۴. الدر‌المنثور، ج‌۵‌، ص‌۵۱۷‌    
۵. روح‌المعانی، مج‌۹، ج‌۱۶، ص‌۱۵۲.
۶. ج‌۱۴، ص‌۶۲.    
۷. مجمع البیان، ج‌۶، ص‌۴۲۹    
۸. الفرقان، ج‌۱۵‌۱۶، ص‌۳۴۱.
۹. احسن الحدیث، ج‌۶، ص‌۳۳۵.
۱۰. حیاة‌القلوب، ج‌۲، ص‌۸۳۱.
۱۱. مجمع‌البیان، ج۶، ص‌۴۲۹    
۱۲. الکامل، ج۱، ص‌۱۲۵
۱۳. بحارالانوار، ج‌۱۱، ص‌۵۷    
۱۴. بحارالانوار، ج‌۱۷، ص‌۱۴۸.    
۱۵. بقره/سوره۲، آیه۱۳۶؛ نساء:۱۶۳.    
۱۶. روح‌المعانی، مج‌۹، ج‌۱۶، ص‌۱۵۲.
۱۷. بقره/سوره۲، آیه۱۲۵.    
۱۸. بقره/سوره۲، آیه۱۲۷.    
۱۹. بقره/سوره۲، آیه۱۳۳.    
۲۰. بقره/سوره۲، آیه۱۳۶.    
۲۱. مریم/سوره۱۹، آیه۵۴.    
۲۲. مریم/سوره۱۹، آیه۵۸.    
۲۳. انعام/سوره۶، آیه۸۶.    
۲۴. انبیاء/سوره۲۱، آیه۸۵.    
۲۵. ص/سوره۳۸، آیه۴۸.    
۲۶. المیزان، ج‌۱۴، ص‌۶۳.    
۲۷. بقره/سوره۲، آیه۲۴۶.    
۲۸. کتاب مقدس، اول سموئیل، ۱‌۱۵.
۲۹. کتاب مقدس، رساله عبرانیان، ۱۱:۲۰‌۲۴.
۳۰. اعلام القرآن، ص‌۱۰۱
۳۱. اعلام قرآن، ص‌۱۲۹.
۳۲. جامع‌البیان، مج‌۹، ج‌۱۶، ص‌۱۲۰.


۷ - منبع



دائرةالمعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله«اسماعیل صادق‌الوعد»    



آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.